“Kerata” nedir, ne işe yarar? Toplumsal normların ve kimliklerin gölgesinde bir kelime
Bir sosyolog olarak sahada geçirdiğim yıllar boyunca, insanların birbirlerine yönelttikleri basit kelimelerin, aslında nasıl karmaşık toplumsal anlamlar taşıdığını tekrar tekrar gördüm. “Kerata” da bu kelimelerden biridir. Günlük konuşmalarda kimi zaman şaka, kimi zaman hakaret, bazen de sevgi dolu bir takılma olarak karşımıza çıkar. Ancak bu sözcüğün derininde, toplumun erkeklik, sadakat ve onur kavramlarına yüklediği anlamlar yatar. Bu yazıda, “kerata” kelimesini yalnızca dilsel bir unsur olarak değil, aynı zamanda bir toplumsal temsil biçimi olarak ele alacağız.
Köken: Kelimenin tarihsel arka planı
Kerata kelimesi Türkçeye İtalyanca “corno” (boynuz) kökünden, Osmanlı döneminde “kerāta” biçiminde geçmiştir. “Boynuzlu” anlamına gelir ve tarihsel olarak bir erkeğin eşinin sadakatsizliğine uğramış olmasıyla ilişkilendirilmiştir. Batı kültürlerinde “boynuz takmak” benzeri deyimler, erkek onurunun kırılmasıyla özdeşleşmiştir. Bu açıdan kerata kelimesi, sadece bir hakaret değil, aynı zamanda patriyarkal toplumun erkeklik kodlarını yansıtan bir göstergedir.
Kerata: Erkekliğin sınavı mı, toplumun aynası mı?
Toplumlarda erkeklik, çoğu zaman “denetim”, “güç” ve “söz geçirme” gibi kavramlarla tanımlanır. Bu bağlamda kerata kelimesi, erkeğin bu yapısal konumunu kaybettiği anlarda ortaya çıkan utanç etiketidir. Kadının sadakatsizliği değil, erkeğin “koruyucu” ve “hakim” rolünü yitirmesi asıl mesele haline gelir. Dolayısıyla kelime, bireysel bir durumu değil, toplumsal bir kaygıyı temsil eder.
Bu noktada sosyolojik açıdan kerata, yalnızca bir sövgü değil, toplumsal erkekliğin kırılganlığının göstergesidir. Çünkü patriyarkal sistemlerde erkeğin itibarı kadının davranışları üzerinden tanımlanır. Bu da bireyin özerkliğini değil, ilişkisel denetimi ön plana çıkarır.
Toplumsal normlar ve “kerata”nın işlevi
Her toplum, bireylerin rollerini belirleyen görünmez normlara sahiptir. Bu normlar, özellikle cinsiyet rolleri etrafında şekillenir. “Kerata” kelimesi, işte bu rollerin sınırını çizen toplumsal bir araç olarak işlev görür. Kadının sadakatinden, erkeğin saygınlığına; bireyin özel alanından, toplumsal onura uzanan geniş bir sembolik ağ kurar.
Toplumda kadınlar genellikle ilişkisel bağların koruyucusu olarak konumlandırılır. Onlardan sevgi, sadakat ve duygu yönetimi beklenir. Erkekler ise yapısal işlevlere, yani otorite, koruma ve ekonomik güç rollerine yönlendirilir. Bu yapı içerisinde kadının sadakatsizliği, erkeğin yapısal işlevini zayıflatır; erkek “kerata” etiketiyle anılırken, kadın genellikle sessiz biçimde damgalanır. Böylece toplumsal düzen, bir kelimenin içinde yeniden üretilir.
Kültürel pratikler ve dilin sosyolojik işlevi
Dil, kültürün aynasıdır. “Kerata” gibi kelimeler, yalnızca iletişim aracı değil, toplumsal denetim mekanizmasıdır. İnsanlar bu tür kelimeleri kullanarak kimlerin norm dışı davrandığını işaret eder, kimlerin “doğru” çizgide olduğunu pekiştirirler. Bu yüzden “kerata” kelimesi, bir kişinin özel yaşamına ait bir durumu değil, toplumun ahlâk haritasını yansıtır.
Türkiye’de ve birçok Akdeniz kültüründe “kerata” kelimesi zamanla farklı tonlar kazanmıştır. Kimi zaman alaycı bir seslenme (“Ah sen kerata, gene iş çevirmişsin!”), kimi zaman da küçültücü bir etiket olarak kullanılır. Ancak bu iki uç arasında değişmeyen şey, kelimenin hâlâ erkek kimliği ile doğrudan ilişkili olmasıdır.
Toplumsal değişim ve yeniden yorumlama
Modern toplumlarda erkeklik tanımları dönüşmektedir. Güç, kontrol ve namus kavramları yerini duygusal olgunluk ve eşitlikçi ilişkiler anlayışına bırakmaktadır. Bu dönüşüm, “kerata” gibi kelimelerin anlamında da bir yumuşama yaratmıştır. Artık bazı çevrelerde “kerata” sözcüğü tamamen hakaret değil, mizahi bir kişilik tanımı olarak da kullanılmaktadır. Ancak bu değişim, kelimenin tarihsel yükünü tamamen ortadan kaldırmaz; aksine, dilin toplumsal dönüşümle birlikte nasıl evrildiğini gösterir.
“Kerata” üzerinden toplumsal deneyimi düşünmek
Toplumun dilinde yer etmiş her kelime, bir değer sisteminin taşıyıcısıdır. “Kerata” da bireylerin ilişkilerinde nasıl yargılandığını, toplumun kimlere hangi rolleri biçtiğini gösterir. Bu yüzden “kerata nedir, ne işe yarar?” sorusu yalnızca bir kelimenin anlamını değil, toplumsal ilişkilerin anatomisini sorgular.
Belki de bugün yapmamız gereken şey, bu kelimelere yüklenen eski anlamları yeniden düşünmek, bireyin davranışlarını toplumsal normların gölgesinden çıkararak anlamaktır. Çünkü “kerata” denildiğinde artık birinin aldatılmışlığı değil, toplumun kendi yargı sistemini koruma refleksi konuşur.
Okuyuculara çağrı
Peki siz, “kerata” kelimesini duyduğunuzda ne hissediyorsunuz? Sadece bir espri mi, yoksa kültürün içimize işlemiş bir toplumsal yargısı mı? Bu yazı, dilin toplumsal gücünü sorgulamaya davettir. Çünkü kelimeler yalnızca konuşulmaz; aynı zamanda yaşanır.