Kaynakların sınırlılığı ve seçimlerin sonuçları üzerine düşünen bir ekonomist olarak başlarsak: Ekonominin temel problemi “kıtlık”tır. Her kurumun (örneğin bir okulun) belirli bir bütçesi vardır; personel maaşları, temizlik hizmetleri, bakım onarım gibi giderlerle bu bütçe dengesini kurmak zorundadır. Bu bağlamda, bir okulda görev alan temizlik görevlisinin maaşı sadece bireysel bir gelir seviyesi olarak değil, aynı zamanda okulun kaynak tahsisi, iş gücü piyasası dinamikleri ve toplumsal refah açısından da anlam taşır. Bu yazıda, Türkiye’de okullarda temizlik görevlisi maaşı üzerine ekonomi perspektifiyle yaklaşarak; piyasa dinamiklerini, bireysel kararları ve toplumsal refahı birlikte analiz edeceğiz.
Okulda Temizlik Görevlisi Maaşı: Güncel Durum ve Piyasa Dinamikleri
Birçok veri kaynağına göre, Türkiye’de bir okul temizlik personelinin aylık ortalama maaşı 2025 yılı itibarıyla yaklaşık 34.700 TL civarındadır. [1] Alt uçta yaklaşık 22.700 TL’ye, üst uçta ise 55.800 TL’ye kadar çıkabilmektedir. [1] Bu rakamlar deneyim, şehir, kurumun kamu-özel statüsü gibi değişkenlere göre farklılaşıyor. Diğer bir kaynakta, temizlik görevlisi pozisyonunun ortalama maaşı 2025 için yaklaşık 28.400 TL olarak verilmektedir. [2]
Piyasa Dinamikleri
1. Arz ve Talep: Okullarda temizlik hizmeti ihtiyacı sabit değil; öğrenci sayısı, binanın büyüklüğü, hijyen standartlarına yönelik artan talepler gibi faktörler bunun üzerinde etkili. Hizmetin niteliği yükseldikçe (örneğin pandemi sonrası hijyen ihtiyaçlarının artması), temizlik personeline yönelen talep artmıştır. Bu da maaşlara yukarı yönlü baskı yaratabilir.
2. Bölgesel Farklılıklar: Büyükşehirler ile küçük yerleşim yerlerinde iş yükü, maliyetler ve dolayısıyla ücretler farklılığ göstermektedir. Örneğin, 2025 verilerine göre bursada bir temizlik görevlisinin maaşı ortalama 36.800 TL olarak verilmiştir. [1]
3. Kurumsal Statü (Kamu vs Özel): Kamu kurumlarında ücret politikaları toplu sözleşmelere, bütçe olanaklarına bağlı olarak şekillenirken, özel sektörde daha esnek ve piyasa odaklı olabilir. Bu durum maaşları etkileyen önemli bir unsur.
4. Enflasyon ve Asgari Ücret Etkisi: Temizlik görevlisi ücretleri asgari ücret düzeyi ve enflasyon beklentileriyle yakından ilişkilidir. Ülke ekonomisindeki makro değişkenler, ücretlerin reel değerini doğrudan etkiler.
Bireysel Kararlar ve İşgücü Katılımı
Bir birey için temizlik görevlisi pozisyonuna başvurmak veya kabul etmek kararını verirken, beklenen maaş, çalışma koşulları (vardiya, saat sayısı, fiziki yük), mesleki ilerleme imkânı gibi faktörler önem kazanır. Örneğin, bir kişi “orta düzey bir şehirde temizlik görevlisi olarak aylık 30.000₺ civarında maaş alırım” beklentisiyle bu alana yönlenebilir. Ancak, maaşın nominal büyüklüğü kadar reel değeri, yani enflasyonun üzerinde kazanıp kazanmadığı önemlidir.
Eğer birey daha yüksek bir ücret isteyen diğer sektörlerle karşılaştırma yaparsa, temizlik görevlisi pozisyonunun çekiciliği azalabilir ve işgücü arzı daralabilir. Bu durumda kurumlar maaşı artırmak zorunda kalabilir; bu da bütçe üzerindeki baskıyı artırır. Tam tersi durumda ise, maaş yeterince rekabetçi değilse başvurular azalır, hizmet kalitesi düşebilir veya alternatif dış kaynak kullanımı artabilir.
Toplumsal Refah ve Kaynak Tahsisi
Toplumsal refah perspektifiyle bakıldığında, okullarda temizlik görevlilerinin ücretlendirilmesi yalnızca bireysel hakkaniyet meselesi değil, aynı zamanda kamu hizmetinin kalitesi açısından önemlidir. Temiz bir okul ortamı öğrencilerin sağlık, motivasyon ve öğrenme koşullarını iyileştirir; bu doğrudan toplumsal verimliliğe katkı sağlar. Dolayısıyla, temizlik personeli ücretleri düşük tutulursa, bu tasarruf bir anlamda üyelerin (öğrencilerin, öğretmenlerin) deneyimini ve başarı şansını olumsuz etkileyebilir.
Kamu kurumları için kaynak tahsisi yaparken “temizlik hizmetine ne kadar bütçe ayırmalı?” kararı kritik hale gelir. Eğer ücretler düşük tutulursa kısa vadede maliyet düşük gözükür ancak uzun vadede hizmet kalitesine ilişkin maliyetler artabilir (hastalık, devamsızlık, temizlikten kaynaklı ek bakım onarım giderleri). Yurttaşlar için ücretin adil olması yönünden de bir sosyal adalet boyutu vardır.
Geleceğe Dönük Ekonomik Senaryolar
Senaryo A: Enflasyonun Yüksek Seyretmesi ve Maaş Artış Baskısı
Eğer enflasyon yüksek kalmaya devam ederse, temizlik görevlisi maaşlarının nominal düzeyde artması gerekir. Ancak bütçe kısıtı olan okullar için bu artış yük oluşturabilir; bu durumda ya çalışma koşulları değişebilir (vardiya sıklaşabilir, personel sayısı azalabilir) ya da kurumlar hizmeti özel sektöre devretme eğilimine girebilir. Bu da iş gücü piyasasında rekabeti ve ücret seviyesini değiştirebilir.
Senaryo B: Teknolojinin ve Hizmet Modellerinin Dönüşmesi
Okullarda “temizlik robotları”, “otomatik hijyen sistemleri” gibi teknolojik çözümlerin yaygınlaşması halinde temizlik görevlisinin görev tanımı değişebilir. Bu durumda ücret düzeyi “manüel temizlik” yerine “denetim ve teknoloji kullanımı” odaklı olabilir. Böyle bir değişim işgücü talebini daraltabilir ama nitelikli eleman için ücret baskısı artabilir.
Senaryo C: Kamu Kaynaklarının Sıkışması ve Alternatif İstihdam Modelleri
Kamu bütçelerinde sıkışma yaşanırsa, temizlik hizmetleri için “yarı zamanlı”, “projeye dayalı”, “TYP/İUP” kapsamında istihdam gibi modeller tercih edilebilir. Bu durumda maaş düzeyi düşebilir veya şartlar esnekleşebilir. Bu da iş gücünün gelir belirsizliğini arttırabilir ve toplumsal eşitsizliği derinleştirebilir.
Sonuç
Okullarda temizlik görevlisi maaşı, yalnızca bir rakam olarak değil, piyasa dinamikleri, bireysel seçimler ve toplumsal refah arasındaki bağlantının somut bir göstergesidir. Şu anda ortalama maaş yaklaşık 34.700 TL düzeyinde olmakla birlikte deneyim, şehir ve kurum statüsü gibi faktörler önemli farklılıklar yaratmaktadır. Önümüzdeki yıllarda ekonomik belirsizlikler, teknolojik değişimler ve kamu kaynaklarının durumu bu maaş düzeyini ve hizmet modelini yeniden şekillendirebilir. Eğitimin ve hijyenin önem kazandığı çağımızda, bu alana ayrılan kaynakların akıllı ve adil yönetilmesi hem bireysel hem toplumsal düzeyde kazanç yaratacaktır.
—
Sources:
[1]: https://www.eleman.net/meslek/okul-temizlik-personeli/maas?utm_source=chatgpt.com “Okul Temizlik Personeli Maaşları 2025 ve Aylık Okul … – eleman”
[2]: https://www.eleman.net/meslek/temizlik-gorevlisi/maas?utm_source=chatgpt.com “Temizlik Görevlisi Maaşları 2025 ve Aylık Temizlik … – eleman”